Yerin ümumi sahəsi
Yerin
ümumi sahəsi 510 milyon kvadrat kilometr
Yerin
su sahəsi 361 milyon
kvadrat kilometr
Yerin
quru sahəsi 149 milyon
kvadrat kilometr
Ekvator xəttinin uzunluğu 40 min 76 kilometrdir.
Bütün meridian çevrələrinin uzunluğu 40009 km
QİTƏLƏR
Asiya
44.5 milyon kvadrat
kilometr
Afrika
30.3 milyon kvadrat
kilometr
Şimali
Amerika 22.6 milyon
kvadrat kilometr
Cənubi
Amerika 17.8 milyon
kvadrat kilometr
Antarktida
14.4 milyon kvadrat
kilometr
Avropa
10 milyon kvadrat
kilometr
Avstraliya
7.6 milyon kvadrat kilometr
OKEANLAR
Sakit
okean 169 milyon
kvadrat kilometr
Atlantik
okean 91.6 milyon
kvadrat kilometr
Hind
okeanı 73.4 milyon
kvadrat kilometr
Cənub
okeanı 20.3 milyon
kvadrat kilometr
Şimal
Buzlu okeanı 13 milyon kvadrat
kilometr
ASİYA
Qərbi Sibir
düzənliyi şimaldan cənuba tərəf
2500 km, əqrbdən
şərqə tərəf isə 1900 km
Ölü dəniz, dəniz səviyyəsindən 411
metr alçaqda yerləşir.
Himalay
dünyada 11 zirvəsinin
hündürlüyü 8000 mütrdən
çox olan yeganə
dağ sistemidir. Himalayın
ən uca zirvəsi Comolunqmadır (
Everest). Onun hündürlüyü 8848 m
– dir.
Xəzər dənizi dünyanın
ən böyük gölüdür.
Baykal
gölü dünyanın ən dərin və qədim gölüdür. Onun yaşı 25 milyon
ildən artıqdır, dərinliyi
isə 1642 metrdir.
Qobi səhrası Çin və
Monqolustanda yerləşir. Ümumi səhrası isə 1 300 000 km² təşkil edir.ğ
Düyünün vətəni
Hindistan – Çindir.
Dünyanın ən böyük
yarımadası Asiyada yerləşir. Onun
adı Ərəbistan yarımadasıdır.
Dünyanın ən böyük
körfəzi Asiyada yerləşir.
Onun adı Benqaliya
körfəzidir.
Asiya ilə Avropanı
ayıran boğaz Bosfor
boğazıdır.
Asiya ilə Afrikanı
ayıran kanal Süveyş kanalıdır.
Asiya ilə Şimali
Amerikanı ayıran boğaz Berinq
boğazıdır.
Asiyanın ən mühüm çayları Yanszı, Xuanxe, Qanq,
Hind, Ob, Lena, Amur, Yenisey, Amudərya, Sırdərya, Brahmaputra, Mekonq, Dəclə və
Fəratdır
Asiya adaları:
Filippin adaları, Yaponiya
adaları, Zond adaları,
Asiya boğazları: Bosfor, Dardanel, Berinq boğazı
Asiya körfəzləri: Fars
körfəzi, Benqaliya körfəzi.
Asiya yarımadaları: Hind-Çin yarımadası,
Hindistan yarımadası, Kiçik Asiya və ya Anadolu yarımadası
Koreya yarımadası, Kamçatka yarımadası,
Ərəbistan yarımadası,
AFRİKA
Dünyanın ən uzun çayı
Nil çayıdır. Ounu
uzunluğu 6671 kilometrdir.
Konqo
çayı Afrikanın ən
bolsulu çayıdır. O,
dünyanda ekvatordan iki dəfə keçən yeganə
çaydır.
Viktoriya şəlaləsi Zambezi
çayında yerləşir. O, 120
metr hündürlükdən tökülür.
Dünyanın ən böyük
qumlu səhrası olan Saxara
Afrikada yerləşir. Afrikanın
¼ hissəsini tutur.
Velviçia
bitkisi yalnız Cənub – Qərbi Afrikada,
Namibiyada və Kalahara
səhralarında yerləşir.
Afrika boğazları: Cəbəllütariq boğazı, Mozambik boğazı dünyanın
ən uzun boğazı olaraq uzunluğu 1760 km,
Afrika çayları:
Konqo çayı, Nil çayı. Zambezi
çayı
Afrika gölləri : Tanqanika, Viktoriya gölü, Malavi
gölü,
Afrika körfəzləri : Qvineya körfəzi, Ədən körfəzi,
Afrika ilə Madaqaskar adasını
ayıran boğaz Mozanbik
boğazıdır. O dünyanın
ən uzun boğazıdır, onun uzunluğu
1760 kilometrdir
ŞİMALİ AMERİKA
Şimali
Amerika körfəzləri: Alyaska
körfəzi, Kaliforniya körfəzi,
Meksika körfəzi.
Şimali
Amerika gölləri: Böyük
göl, Eyr göl,
Yuxarı göl, Huron gölü, Ontario
gölü, Miçikan gölü,
Şimali
Amerika yarımadaları:
Alyaska yarımadası, Florida
yarımadası, Kaliforniya yarımadası,
Labrador yarımadası,
Şimali Amerika
çayları: Missisipi çayının uzunluğu – 3840 km,
Missuri çayının uzunluğu – 2180 km,
Dünyanın ən böyük adası
Qrenlandiya adasıdır.
Dünyanın ən böyük dərəsinin Böyük
Kanyonun uzunluğu 446 km – dir,
eni – 6 km, dərinliyi isə 1.6
km – dir.
Mauna – Loa
dünyanın ən böyük
fəaliyyətdə olan vulkanıdır və Havay
adalarından birində yerləşir.
Onun hündürlüyü 4169
metrdir.
Niyaqara şəlaləsi üç şəlalədən
ibarətdir. Onun hündürlüyü
52 metrdir.
Sekvoya
bitkisinin hündürlüyü 100
metr diametri isə 8 – 10
metrdir.. 4000 il yaşayır.
CƏNUBİ
AMERİKA
Yer kürəsinin ən uzun (təqr. 9000 km) və ən yüksək
dağ sistemlərindən biri And dağlarıdır.
And dağlarının ən yüksək zirvəsi Akonkaqua 6.962 m – dir.
Atakama səhrası
Cənubi Amerikanın qərbində
yerləşir və yerdə ən quru sahədir.
Amazon
çayının uzunluğu 6400 km – dir.
Dünyanın ən hündür
şəlaləsi Anxel şəlaləsidir. Onun hündürlüyü 1979 metrdir. Şəlaləni 1933 –
cü ildə
Ceyms Eynfel təsadüfən kəşf etmişdir.
İquasu şəlaləsi
İquasu çayında yerləşir və 270 ayrı – ayrı şəlalələr kompleksini
təqdim edir.
Cənubi
Amerika kinakina ağacı, tütün,
kartof, pomidor və s. kim bitkilərin vətənidir.
Cənubi Amerika
ilə Şimali Amerikanı ayıran
kanal Panama kanalıdır.
Cənubi
Amerika ilə Antarktida arasında
yerləşən boğaz Dreyk boğazıdır.
O dünyanın ən
geniş boğazıdır onun
enliliyi 1120 kilometrdir.
ANTARKTİDA
Antarktida
dünyanın ən hündür qitəsidir. Ounu səthinin orta
hündürlüyü dəniz səviyyəsindən
2000 metri təşkil edir, qitənin dərinliyində isə 4000
metrə çatır.
Transantarktik
dağı Antarktidanın ən uzun
dağ sistemidir. Onun ən
uca zirvəsi Vinson massividir.
Erebus qitənin ən aktiv
vulkanıdır.
Albatros
Antarktidada yerləşən dəniz
adalarında yaşayır. Onun
qanadları açıq vəziyyətdə uzunluğu 3.5 metrə çatır.
Antarktida
qitəsi 1820 – ci ilin
yanvarın 16 – da Rusiya
ekspedisiyası tərəfindən kəşf olundu.
Antarktida ərazisinin yalnız 40 min
kvadrat kilometri buzla
örtülü deyil.
AVROPA
Şərqi
Avropa ( Rusiya ) düzənliyi Avropada
ən böyük, dünyanın isə böyüklüyünə
görə ikincidir. O, şimaldan
cənuba tərəf 2780 kilometrdə, qərbdən
şərqə tərəf isə 1000 km – də yerləşir.
İslandiya adası
,, buzlu ölkə ,, mənasını daşıyır.
Elbrus dağı Böyük
Qafqaz sıra dağlarının şimalında yerləşir və Rusiyanın ən yüksək dağ zirvəsidir
(5.642 Metr). Bəzən onu Avropanın da ən yüksək dağ zirvəsi də adlandırırlar.
Aralıq dənizi — şərqdən Asiya, şimaldan Avropa, cənubdan
Afrika qitəsi ilə əhatə olunmuş dəniz. Aralıq dənizi qərbdən Cəbəli-Tariq
boğazı və Atlantik okeanı ilə, cənub-şərqdən isə Misirdəki Süveyş kanalı və
Qırmızı dənizlə birləşir.
Alp dağları
Avropada ən böyük
dağ sistemlərindən biridir və təxminən
1200 kilometr ərazini tutur.
Dunay çayı
Avropada Volqadan sonra ən uzun
ikinci çaydır. Onun
uzunluğu 2779 kilometrdir.
Volqa çayı uzunluğuna görə Avropanın ən böyük
çayıdır. Onun uzunluğu 3530 km-dir
,,Qeyzer,,
sözü – islandiya mənşəlidir və ,,hiddətli,,
deməkdir.
Apennin yarımadası Avropanın böyük yarımadalarından
biri. ( Qadın çəkməsinə
bənzəyən yarımada )
Biskay körfəzi, böyüklüyünə görə, İspaniyada
Kantabri dənizi adıanır.
AVSTRALİYA
Murrey
Avstraliyanın ən böyük çayıdır.
O, özünün ən uzun qolu Darlinqdir.
Murrey
çayının uzunluğu 2375
kilometrdir.
Darlinq
çayının uzunluğu 2740 km – dir.
Eyr
gölü Avstraliyanın ən alçaq
yeridir. O, Mərkəzi Avstraliya
düzənliyində, dəniz səviyyəsindən 20 metr aşağıda
yerləşir.
Böyük Suayırıcı sıra dağları Avstraliyanın şərq və
cənub-şərq sahilləri boyunca 4000 km-ə qədər uzanan dağ silsiləsi. Ən
yüksək nöqtəsi Kosçiuşko dağı (2228 m
)
Avstraliyanın
şərqində dünyanın ən
böyük mərcan rifləri
və adalar sistemi
yerləşir. O, 2900 rifdən və
1000 - ə qədər mərcan
mənşəli adalardan ibarətdir.
Uluru təxminən 2 km uzunluqda, 1,7 km olan enində və
ümumi sahəsi 9,4 kilometrdir. Zirvə dəniz səviyyəsindən yüksəkliyi 862,5 m, ətraf
düzənlikdən nisbi hündürlüyü isə 348 m-dir.
